انواع شرکت ها در ایران

به نام او که هستی نام از او یافت

با سلام و عرض ادب خدمت همه عزیزان، همراه شما هستیم با یکی دیگر از جلسات آموزش بورس از صفر. وارن بافت (Warren Buffett) می گوید؛ بازار سهام طوری طراحی شده تا پول از شخص فعال به شخص صبور منتقل شود، پس تا می توانید در این مسیر دانش خود را افزون و صبر پیشه کنید.

در این جلسه قصد داریم اندکی پیرامونانواع شرکت­ها و تفاوت انواع آنها با یکدیگر بحث و گفتگو کنیم. بحث امروز را با یک تعریف ساده و کلی از شرکت آغاز می­ کنیم؛ شرکت در فرهنگ لغت، به معنی شریک شدن و همدست شدن در کاری می باشد. این در حالی است که قانون تجارت، شرکت را اینگونه تعریف می­ کند:

 شرکت قراردادی است که بر اساس آن اعضا یا شرکا، سود حاصل از سرمایه را تقسیم می کنند.

در قوانین ایران شرکتها دارای شخصیت حقوقی می­ باشند.

برای آنکه در ادامه این بحث بتوانیم توضیح مختصری در ارتباط با انواع شرکت­ ها ارائه کنیم، لازم است مروری کوتاه بر مهمترین عواملی که نقش تعیین کننده­ و موثری بر تعیین نوع شرکت ­ها دارند، داشته باشیم؛ این عوامل عبارتند از:

• انگیزه ی پیدایش و ایجاد شرکت ها،

• تقسیم مسئولیت ها و اختیارات در شرکت،

• سرمایه ی مورد نیاز،

• نحوه ی تصمیم گیری در شرکت ها

بنابراین می توان گفت در کل شرکت ها با توجه به تفاوت هایی که در هر یک از موارد بالا مانند تعداد شرکاء، میزان سرمایه، مسئولیت شرکاء و نحوه تصمیم گیری دارند، در دسته خاصی از شرکت ها جای میگیرند. به طور کلی طبق قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران، شرکت های تجاری را می­ توان در 7 دسته کلی تقسیم بندی کرد:

1.  شرکت سهامی

   

   انواع شرکت ها در ایران

2. شرکت با مسئولیت محدود

3. شرکت تضامنی

4. شرکت مختلط غیر سهامی

5. شرکت مختلط سهامی

6. شرکت نسبی

7. شرکت تعاونی تولید و مصرف

تا اینجای بحث ما فقط انواع شرکتهای تجاری در ایران را نام بردیم و  از آنجا که بیان تفاوت های انواع این 7  نوع شرکت با یکدیگر، بحث جلسه آموزشی امروز ما را بسیار طولانی می­ کند، در اینجا فقط به توضیح مختصری پیرامون هر یک از انواع شرکت­ ها اکتفا می­ کنیم و تنها مبحث مربوط به شرکت های سهامی را به دلیل مورد معامله قرار گرفتن این نوع شرکت ها و اهمیت آنها در بازار سرمایه، مورد واکاوی بیشتر برای شما عزیزان قرار می ­دهیم.

انواع شرکت ها

1- شرکت سهامی :

بر اساس قانون تجارت این نوع از شرکت­ها، شرکتهایی هستند که سرمایه ی خود را به تعدادی سهام با ارزش یکسان تقسیم می ­نمایند. سهامداران یا همان صاحبان سهام که شرکای شرکتهای سهامی محسوب میشوند، می ­توانند با خرید هر تعداد سهام، مالکیت شرکت را به همان اندازه در اختیار بگیرند.

با توجه به تعریف ارائه شده برای تکمیل این بحث می خواهیم مختصرا به مزیت­ های شرکت های سهامی اشاره ای داشته باشیم:

• همانطور که در جلسات اول نیز بیان شد، مهمترین فلسفه وجود و اهمیت شرکت های سهامی به کارگیری سرمایه وسیع برای انجام امور تجاریست.
• در شرکتهای سهامی، ریسک از بین رفتن سرمایه را می توان با تعداد سهامداران بیشتر تا حد زیادی کاهش داد.
• مزیت دیگر شرکتهای سهامی آن است کهمدیران جهت اداره امور شرکت توسط سهامداران عمده شرکت انتخاب می­شوند.
• همچنین این ویژگی که مسئولیت سهامداران در شرکت بستگی به میزان سرمایه آنها دارد، نیز مزیت بزرگی به شمار می رود.
• عدم تاثیر فوت یا خروج یکی از سهامداران در سرانجام و سرنوشت شرکت یکی دیگر از محاسن این شرکتهاست که موجب انحلال شرکت نمی گردد.
• موضوع عملیات شرکتهای سهامی میتواند غیر بازرگانی باشد.
• برترین وجوه شرکتهای سهامی به قابلیت جذب سرمایه و همچنین پذیرفته شدن در بورس (مختص شرکتهای سهامی عام ) بر میگردد.

نکته مهمی که باید در اینجا بیان گردد اینست که به طور کلی شرکت سهامی را می توان به دو نوع تقسیم نمود:

(1- شرکت سهامی عام، 2- شرکت سهامی خاص)

شرکت سهامی عام: به شرکتهایی گفته می شود که بخشی از سرمایه ی آنها از طریق واگذاری سهام این شرکتها به عموم مردم تامین میگردد. به بیان دیگر براساس سهامی بودن این شرکتها، سرمایه آنها به تعدادی سهام تقسیم می شود که موسسین آنها حداقل 51 درصد سهام شرکت را از طریق بورس به عموم مردم واگذار و از این طریق مردم  را در سود و زیان شرکت سهیم می نمایند.

شرکت های سهامی عام کاملترین نوع شرکت سهامی است و شرکت های سهامی عام، تنها شرکت هایی هستند که در بورس پذیرفته می شوند.

شرکت سهامی خاص : به شرکت هایی گفته می شود که در زمان تاسیس، تمام سرمایه ی آنها توسط سهامداران منحصر به فرد و موسسین خود تامین می گردد. نکته ای که وجود دارد این است که اجازه ورود سرمایه به شرکت از طریق فروش سهام به سایرین وجود ندارد و لذا سهام این شرکت‌ها در اختیار عموم مردم قرار نمی گیرد. 

انواع شرکت ها

در انتهای این قسمت قصد داریم به صورت اجمالی نگاهی به تفاوت های شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص داشته باشیم:

• تامین سرمایه شرکت سهامی عام از طریق اقدام به پذیره‌نویسی عمومی انجام می گیرد ولی شرکت سهامی خاص، نمی تواند برای تامین سرمایه به عموم مراجعه نماید.
•  صدور اوراق قرضه فقط برای شرکت‌های سهامی عام امکانپدیر است.
•  نقل و انتقال سهام در شرکت‌های سهامی عام، نیازی به موافقت سهامداران ندارد ولی در شرکت سهامی خاص، نقل و انتقالات انجام شده نیاز به توافق مدیران یا برگزاری مجامع شرکت دارد.
• سهام شرکت سهامی عام قابل عرضه و معامله در بازار بورس ایران است، در حالی که چنین مجوزی برای شرکت سهامی خاص وجود ندارد.
• مدیران و سهامداران عمده شرکت سهامی عام، حداقل 5 نفر و شرکت سهامی خاص حداقل 3 نفر می‌باشد.

2- شرکت با مسئولیت محدود:

یکی از رایج ترین شرکتهای بازرگانی در کشور ما، شرکت با مسئولیت محدود است و عمدتاَ این نوع از شرکت ها بین اعضای یک خانواده یا افراد فامیل و یا دوستان و آشنایان تشکیل می گردد.

مهمترین خصوصیاتی که می توان برای این نوع از شرکتها بیان کرد، این است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر فرد تا میزان سرمایه خود در شرکت، مسئول تعهدات شرکت می باشد؛ بدون اینکه سرمایه به سهام تقسیم شده باشد.

3- شرکت تضامنی:

بر اساس تعریف قانون تجارت شرکت تضامنی، شرکتهایی ‌هستند که از تعداد مالکان یا شرکا بیشتر از یک نفر تشکیل شده اند و دراین شرکتها مسئولیت افراد در قبال تعهدات شرکت نامحدود است و (مسئولیت تضامنی) دارند؛ به این معنا که در صورت بروز مشکل در شرکت، اگر اموال شرکت برای پرداخت بدهی های شرکت کافی نباشد، هر یک از شرکاء مسئول پرداخت تمام کلیه تعهدات شرکت میباشند که نقش ضامن بودن صاحبان سهام را حکایت می کند.

4- شرکت مختلط غیر سهامی:

شرکت مختلط غیرسهامی شرکتی است که برای امور تجاری، بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک بامسئولیت محدود بدون انتشار سهام تشکیل می شود، به بیان دیگر شرکت مزبور ترکیبی از شرکت تضامنی و شرکت با مسئولیت محدود است. (شریک ضامن، در مقابل تعهداتی که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پدیدار گردد، مسئولیت کامل دارد و شریک بامسئولیت محدود کسی است که مسئولیت او فقط تا میزان سرمایه ای است که در شرکت گذارده است).

5- شرکت مختلط سهامی:

بر اساس قانون تجارت شرکت مختلط سهامی شرکتی است که برای امور تجاری، بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شرکای سهامی با انتشار سهام تشکیل می شود،به بیان دیگر شرکت مزبور ترکیبی از شرکت تضامنی و شرکت سهامی است.

6- شرکت نسبی:

شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی، بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه ای که در شرکت گذاشته شده، می باشد.

7- شرکت تعاونی تولید و مصرف:

شرکت تعاونی شرکتی از اشخاص حقیقی و حقوقی است که به منظور رفع نیازمندیهای مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی شرکا ازطریق همکاری و کمک متقابل تشکیل می شود. تعداد اعضای شرکت تعاونی نباید از ۷ نفر کمتر باشد. شرکت تعاونی طبق قانون تجارت به دو نوع شرکت تعاونی تولید و شرکت تعاونی مصرفتقسیم می شود.

در جلسه امروز همراه شما عزیزان توانستیم مختصری با بحث انواع شرکتها در ایران آشنا شویم، زیرا این بحث یکی از مقدماتی ترین مباحثی است که هر فرد برای آغاز سرمایه گذاری لازم است، با آن آشنا شود. به عنوان آخرین نکته باید یکبار دیگر متذکر شویم که از بین تمامی انواع این شرکتها که در قانون تجارت ایران ثبت گردیده اند، تنها یک نوع از شرکتها در بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار ایران مورد داد و ستد و معامله قرار میگیرد؛ که آنهم شرکت سهامی از نوع عام می باشد.

• حد ضرر چیست؟ و چطور باید آن را تعریف کنیم؟
• کد بورسی؛ سوالات و هرچه که باید بیشتر بدانید!