نسبت‌های مالی

مقدمه

سلام به شما همراهان عزیز آکادمی سعید نجفی! در دنیای پیچیده و پویا‌ی بازارهای مالی، استفاده از ابزارهای مناسب برای تحلیل و ارزیابی عملکرد شرکت‌ها و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری، اهمیت بسیاری دارد. یکی از این ابزارها که به تحلیلگران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصویر دقیق‌تری از وضعیت مالی یک شرکت به دست آورند، نسبت‌های مالی است. در این مقاله، قصد داریم به شما نسبت‌های مالی مختلف، اهمیت آن‌ها، و چگونگی استفاده از آن‌ها در تحلیل‌های مالی را معرفی کنیم.

1. نسبت‌های مالی چیست؟

نسبت‌های مالی (Financial Ratios) اعدادی هستند که از داده‌های صورت‌های مالی شرکت استخراج می‌شوند و به تحلیلگران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا عملکرد مالی شرکت را از زوایای مختلف بررسی کنند. این نسبت‌ها معمولاً به صورت درصد یا به شکل یک عدد بیان می‌شوند و نشان‌دهنده‌ی ارتباط میان دو یا چند متغیر مالی هستند.

2. اهمیت نسبت‌های مالی در تحلیل‌های مالی

نسبت‌های مالی نقش بسیار مهمی در ارزیابی عملکرد شرکت‌ها و تصمیم‌گیری‌های مالی ایفا می‌کنند. اهمیت این نسبت‌ها از چند جهت قابل بررسی است:

• ارزیابی سلامت مالی شرکت: نسبت‌های مالی به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا وضعیت مالی یک شرکت را از نظر نقدینگی، بهره‌وری، سودآوری و ثبات بررسی کنند.
• مقایسه با رقبا: نسبت‌های مالی به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا عملکرد شرکت را با رقبا در همان صنعت مقایسه کنند و ببینند که شرکت مورد نظر در مقایسه با دیگران در چه وضعیتی قرار دارد.
• تشخیص روندها: با تحلیل نسبت‌های مالی در طول زمان، می‌توان روندهای مثبتی مانند بهبود سودآوری یا روندهای منفی مانند افزایش بدهی‌ها را تشخیص داد.

3. انواع نسبت‌های مالی

نسبت‌های مالی به چند دسته کلی تقسیم می‌شوند که هر کدام نمایانگر جنبه خاصی از عملکرد شرکت هستند. در اینجا به معرفی برخی از مهم‌ترین دسته‌های نسبت‌های مالی می‌پردازیم:

3.1. نسبت‌های نقدینگی

این نسبت‌ها نشان‌دهنده توانایی شرکت در پوشش تعهدات کوتاه‌مدت خود هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:

• نسبت جاری (Current Ratio): این نسبت نشان می‌دهد که شرکت تا چه اندازه توانایی پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت خود را با استفاده از دارایی‌های جاری دارد. فرمول محاسبه‌ی نسبت جاری به شکل زیر است:

  نسبت جاری=دارایی‌های جاریبدهی‌های جاری\text{نسبت جاری} = \frac{\text{دارایی‌های جاری}}{\text{بدهی‌های جاری}}نسبت جاری=بدهی‌های جاریدارایی‌های جاری​

• نسبت آنی (Quick Ratio): این نسبت مشابه نسبت جاری است، اما موجودی کالا را که به راحتی نمی‌تواند به پول نقد تبدیل شود، از دارایی‌های جاری حذف می‌کند:

  نسبت آنی=دارایی‌های جاری−موجودی کالابدهی‌های جاری\text{نسبت آنی} = \frac{\text{دارایی‌های جاری} – \text{موجودی کالا}}{\text{بدهی‌های جاری}}نسبت آنی=بدهی‌های جاریدارایی‌های جاری−موجودی کالا​

3.2. نسبت‌های سودآوری

این نسبت‌ها نشان‌دهنده توانایی شرکت در تولید سود نسبت به هزینه‌ها و درآمدها هستند. برخی از مهم‌ترین نسبت‌های سودآوری عبارتند از:

• نسبت سود ناخالص (Gross Profit Margin): این نسبت نشان می‌دهد که شرکت چه مقدار از درآمد خود را پس از کسر هزینه‌های مستقیم تولید حفظ می‌کند. فرمول محاسبه:

  نسبت سود ناخالص=سود ناخالصدرآمد کل×100\text{نسبت سود ناخالص} = \frac{\text{سود ناخالص}}{\text{درآمد کل}} \times 100نسبت سود ناخالص=درآمد کلسود ناخالص​×100

• نسبت بازده دارایی‌ها (Return on Assets – ROA): این نسبت نشان می‌دهد که شرکت چه مقدار سود خالص به ازای هر واحد دارایی تولید کرده است. فرمول محاسبه:

  بازده دارایی‌ها=سود خالصکل دارایی‌ها×100\text{بازده دارایی‌ها} = \frac{\text{سود خالص}}{\text{کل دارایی‌ها}} \times 100بازده دارایی‌ها=کل دارایی‌هاسود خالص​×100

• نسبت بازده حقوق صاحبان سهام (Return on Equity – ROE): این نسبت بیانگر میزان سودآوری شرکت نسبت به سرمایه‌گذاری صاحبان سهام است. فرمول محاسبه:

  بازده حقوق صاحبان سهام=سود خالصحقوق صاحبان سهام×100\text{بازده حقوق صاحبان سهام} = \frac{\text{سود خالص}}{\text{حقوق صاحبان سهام}} \times 100بازده حقوق صاحبان سهام=حقوق صاحبان سهامسود خالص​×100

3.3. نسبت‌های اهرمی

این نسبت‌ها نشان‌دهنده ساختار سرمایه شرکت و میزان بدهی آن در مقایسه با دارایی‌ها و حقوق صاحبان سهام است. برخی از نسبت‌های مهم اهرمی عبارتند از:

• نسبت بدهی به دارایی (Debt to Assets Ratio): این نسبت نشان می‌دهد که چه بخشی از دارایی‌های شرکت از طریق بدهی تأمین شده است. فرمول محاسبه:

  نسبت بدهی به دارایی=کل بدهی‌هاکل دارایی‌ها\text{نسبت بدهی به دارایی} = \frac{\text{کل بدهی‌ها}}{\text{کل دارایی‌ها}}نسبت بدهی به دارایی=کل دارایی‌هاکل بدهی‌ها​

• نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام (Debt to Equity Ratio): این نسبت میزان استفاده شرکت از بدهی نسبت به سرمایه‌گذاری صاحبان سهام را نشان می‌دهد. فرمول محاسبه:

  نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام=کل بدهی‌هاحقوق صاحبان سهام\text{نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام} = \frac{\text{کل بدهی‌ها}}{\text{حقوق صاحبان سهام}}نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام=حقوق صاحبان سهامکل بدهی‌ها​

3.4. نسبت‌های بهره‌وری

این نسبت‌ها نشان‌دهنده کارایی شرکت در استفاده از منابع خود برای تولید درآمد هستند. برخی از این نسبت‌ها عبارتند از:

• نسبت گردش دارایی‌ها (Asset Turnover Ratio): این نسبت نشان می‌دهد که شرکت به ازای هر واحد دارایی خود چقدر درآمد ایجاد کرده است. فرمول محاسبه:

  گردش دارایی‌ها=درآمد خالصکل دارایی‌ها\text{گردش دارایی‌ها} = \frac{\text{درآمد خالص}}{\text{کل دارایی‌ها}}گردش دارایی‌ها=کل دارایی‌هادرآمد خالص​

• نسبت گردش موجودی کالا (Inventory Turnover Ratio): این نسبت نشان می‌دهد که موجودی کالا در یک دوره زمانی چند بار به فروش رسیده و جایگزین شده است. فرمول محاسبه:

  گردش موجودی کالا=بهای تمام شده کالای فروش رفتهمیانگین موجودی کالا\text{گردش موجودی کالا} = \frac{\text{بهای تمام شده کالای فروش رفته}}{\text{میانگین موجودی کالا}}گردش موجودی کالا=میانگین موجودی کالابهای تمام شده کالای فروش رفته​

3.5. نسبت‌های بازار

این نسبت‌ها نمایانگر چگونگی ارزیابی بازار از عملکرد و ارزش شرکت هستند. برخی از نسبت‌های بازار شامل موارد زیر هستند:

• نسبت قیمت به سود (P/E Ratio): این نسبت نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران حاضرند چه مقدار پول برای هر واحد سود شرکت پرداخت کنند. فرمول محاسبه:

  نسبت P/E=قیمت هر سهمEPS (سود هر سهم)\text{نسبت P/E} = \frac{\text{قیمت هر سهم}}{\text{EPS (سود هر سهم)}}نسبت P/E=EPS (سود هر سهم)قیمت هر سهم​

• نسبت ارزش بازار به دفتری (Market to Book Ratio): این نسبت مقایسه‌ای بین ارزش بازار سهام و ارزش دفتری آن‌ها است. فرمول محاسبه:

  نسبت ارزش بازار به دفتری=ارزش بازار هر سهمارزش دفتری هر سهم\text{نسبت ارزش بازار به دفتری} = \frac{\text{ارزش بازار هر سهم}}{\text{ارزش دفتری هر سهم}}نسبت ارزش بازار به دفتری=ارزش دفتری هر سهمارزش بازار هر سهم​

4. استفاده از نسبت‌های مالی در تحلیل‌های مالی

نسبت‌های مالی می‌توانند در تحلیل‌های مختلف به کار گرفته شوند. در اینجا چند نمونه از کاربردهای نسبت‌های مالی در تحلیل‌های مالی آورده شده است:

4.1. تحلیل بنیادی

در تحلیل بنیادی، سرمایه‌گذاران با استفاده از نسبت‌های مالی به بررسی عملکرد کلی شرکت می‌پردازند و تلاش می‌کنند تا ارزش ذاتی سهام را تعیین کنند. این تحلیل معمولاً شامل بررسی دقیق صورت‌های مالی و محاسبه نسبت‌های مالی مهم می‌شود.

4.2. تحلیل مقایسه‌ای

در تحلیل مقایسه‌ای، سرمایه‌گذاران از نسبت‌های مالی برای مقایسه عملکرد شرکت‌های مختلف در یک صنعت استفاده می‌کنند. این مقایسه به آن‌ها کمک می‌کند تا شرکت‌های با عملکرد بهتر را شناسایی کنند و در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری خود از آن بهره ببرند.

4.3. تحلیل روند

در تحلیل روند، سرمایه‌گذاران به بررسی تغییرات نسبت‌های مالی در طول زمان می‌پردازند تا روندهای مثبت یا منفی در عملکرد شرکت را شناسایی کنند. این تحلیل به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری درباره خرید یا فروش سهام بگیرند.

5. محدودیت‌های نسبت‌های مالی

اگرچه نسبت‌های مالی ابزارهای مفیدی برای تحلیل عملکرد شرکت‌ها هستند، اما دارای محدودیت‌هایی نیز هستند. برخی از این محدودیت‌ها عبارتند از:

• محدودیت‌های اطلاعاتی: نسبت‌های مالی بر اساس اطلاعات موجود در صورت‌های مالی محاسبه می‌شوند و ممکن است تمامی جوانب عملکرد شرکت را در بر نداشته باشند.
• تأثیر تغییرات در حسابداری: تغییرات در روش‌های حسابداری می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر نسبت‌های مالی داشته باشد و باعث شود تحلیلگران به اشتباه بیفتند.
• عدم توجه به عوامل غیرمالی: نسبت‌های مالی تنها به داده‌های مالی توجه دارند و عواملی مانند مدیریت، استراتژی شرکت و شرایط اقتصادی را در نظر نمی‌گیرند.

6. جمع‌بندی

نسبت‌های مالی ابزارهای بسیار مهمی برای تحلیلگران و سرمایه‌گذاران هستند که به آن‌ها کمک می‌کنند تا عملکرد شرکت‌ها را ارزیابی و تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را به دقت بیشتری اتخاذ کنند. با وجود محدودیت‌های موجود، استفاده صحیح از نسبت‌های مالی می‌تواند به شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب و کاهش ریسک‌های احتمالی کمک کند.

برای مطالعه بیشتر در مورد نسبت‌های مالی و سایر مفاهیم مرتبط با تحلیل‌های مالی، به مقالات آموزشی موجود در سایت آکادمی سعید نجفی مراجعه کنید. همچنین، اگر به مشاوره تخصصی نیاز دارید، تیم ما آماده‌ی پاسخگویی به سوالات شماست.

منابع پیشنهادی:

• آشنایی با نسبت‌های مالی در سایت آکادمی سعید نجفی 
• Investopedia – Financial Ratios