بازارهای مالی و طبقه بندی آن ها

بازارهای مالی و طبقه بندی آن ها

به نام او که جان را فکرت آموخت

با سلام خدمت همه عزیزان  همراه، در خدمت شما هستیم با یکی دیگر از جلسات آموزش بورس از صفر.

جمله زیبایی که امروز قصد داریم جلسه آموزشی خود را با آن آغاز کنیم از وارن بافت است که می­گوید در دنیای کسب و کار موفق­ترین افراد کسانی هستند که به کاری که عاشقش هستند مشغول­ اند. پس امیدوارم همگی با عشقی که به آموختن مطالب مرتبط با بازارهای مالی بخصوص بازار سرمایه دارید بهترین نتیجه­ ها را از آن بگیرید.

امروز مختصراً در ارتباط با مکانیزم فعالیت بازارهای مالی و طبقه ­بندی این بازارها از دیدگاه­های مختلف مطالبی را خدمت شما عزیزان ارائه می­کنیم، زیرا از آنجا که سرمنشا بازار سرمایه، بازارهای مالی است، شناخت مختصری از این بازارها برای ورود به بازار بورس لازم میباشد.

بازارهای مالی:

اگر بخواهیم تعریف ساده ای از بازارهای مالی داشته باشیم ابتدا باید این کلمه را به دو بخش بازار و مالی تفکیک کنیم تا با تعریف ساده از هر یک از این بخش ­ها بتوانیم به خوبی عملکرد بازارهای مالی را درک کنیم.

بر همین اساس برای شناخت بهتر بازار لازم است که به مکانسیم فعالیت بازارها اشاره­ ای داشته باشیم. به طور کلی در علم اقتصاد، مکانسیم فعالیت هر بازار؛ بر مقابل هم قرار دادن دو طرف معامله یعنی خریداران و فروشندگان استوار است تا آنها بتوانند به سادگی یکدیگر را پیدا کنند؛ بنابراین بازارها نقش تسهیل کننده معاملات را بر عهده دارند.

حالا با تعریف ساده­ای که از بازار ارائه دادیم، به سراغ تعریفی برای قسمت مالی این بحث می ­رویم. اگر کل سیستم اقتصادی یک کشور را به دو بخش واقعی و مالی تقسیم کنیم؛ پس می­ توایم برای این دو بخش به ترتیب دارایی­ های واقعی و دارایی ­های مالی را متصور شویم.

حال تفاوت دارایی­های مالی با دارایی­های واقعی در چیست؟ این تفاوت در ماهیت آنهاست به طوری که دارایی ­های واقعی ماهیت فیزیکی و قابل لمس دارند مانند اتومبیل، املاک ومستغلات، وسایل منزل و… ولی در دارایی­ های مالی ماهیت یا جنبه فیزیکی وجود ندارد.

مطلبی که بیان آن در اینجا به فهم بهتر بحث کمک می­کند، این است که از دیدگاه اقتصادی خرید دارایی­های مالی نسبت به خرید    دارایی­ های واقعی مزیت دارد؛ زیرا که اولاً دارایی واقعی عموماً کالای مصرفی هستند که اغلب جنبه پس ­انداز و سرمایه ­گذاری ندارند و دوم اینکه اگر خرید این دارایی­ها (واقعی) به منظور سرمایه ­گذاری انجام پذیرد، ارزش افزوده­ای برای اقتصاد ایجاد نمی­کند و بلااستفاده نگه داشتن آنها به امید گرانترشدن در آینده به معنای بلااستفاده نگه داشتن منابع کشور تلقی می­شود.

حالا با توجه به اینکه متوجه شدیم بخش مالی یک اقتصاد آن بخشی از اقتصاد است که در آن وجوه، سرمایه و اعتبارات از طرف صاحبان پول و سرمایه به طرف متقضیان این وجوه جریان می ­یابد، پس می­توانیم مفهوم ساده­ ای از بازارهای مالی را اینگونه بیان کنیم:

بازارهای مالی، بازارهایی هستند که درآنها دارایی ­های مالی (دارایی­های کاغذی مانند سهام و اوراق ­قرضه که ارزش آنها به ارزش تولیدات وخدمات ارایه شده توسط شرکت­های منتشرکننده آنها وابسته است)  مورد مبادله قرار می­گیرد.

تا اینجای بحث بازارهای مالی به خوبی تفهیم گردید، حالا اگر بخواهیم انواع مختلفی از بازارهای مالی را به صورت تفکیکی بشناسیم باید این نکته را بدانیم که انواع مختلفی از بازارهای مالی وجود دارند که ویژگی‌های آن‌ها به دارایی‌های مالی که در آن مبادله می‌شوند و نیازهای شرکت‌کنندگان مختلف بازار بستگی دارد.

بنابراین در حالت کلی می­توان بازار مالی را براساس ماهیت مبادلات و همچنین میزان رشد آنها در اقتصاد تقسیم­ بندی نمود.

بازارهای مالی

از آنجا که پرداختن به کلیه انواع بازارهای مالی بحث ما را به درازا خواهد کشاند، در ادامه دو نمونه اصلی از طبقه­بندی بازارهای مالی در اقتصاد را براساس معیارهای مختلف شرح می­دهیم:

  طبقه بندی بازارهای مالی بر اساس سررسید حق مالی:

الف) بازار پول: اوراق­ بهاداری که زمان سررسید آنها کمتر از یکسال است در بازار پول مبادله می­شوند؛ بنابراین در این بازار بانک­ها و صرافی­ها فعالیت دارند.

ب) بازار سرمایه: اوراق­ بهاداری که زمان سررسید آنها بیش از یکسال باشد در بازار سرمایه دادوستد می­شوند. بازار سرمایه، تسهیل کننده فرآیند خرید و فروش ابزارهای مالی (اسناد خزانه، اوراق تجاری و گواهی سپرده) است که شاخص‌ترین ابزار مالی این بازار با نام اوراق سهام شناخته می‌شود. بازار سرمایه نیز عمدتاً بورس اوراق بهادار را شامل می­شود.

طبقه بندی بازارهای مالی براساس مرحله انتشار:

الف) بازار اولیه: اوراق بهاداری که برای اولین بار توسط دولت و یا شرکت­ها منتشر می­شود، در این بازار  پذیره­ نویسی می­شوند. نماد بازار اولیه در ایران، بانک می­باشد.

ب) بازار ثانویه: اوراق ­بهاداری که در بازار اولیه پذیره­ نویسی شده ­اند، در بازار ثانویه مورد داد و ستد مجدد قرار می­ گیرند و نماد آن درکشور ما بازار بورس اوراق­ بهادار است. بنابراین بازار بورس بازار ثانویه است، به بیان دیگر در بورس شرکتی تاسیس نمی­شود و فقط سهام شرکت­های پذیرفته شده که قبلا تاسیس شده و چند سال فعالیت کرده­ اند، مورد معامله قرار می­گیرد.

تا اینجای بحث با مفهوم بازار مالی و طبقه­ بندی این بازار آشنا شدیم، حالا برای اینکه مکانسیم بازارهای مالی بتواند به درستی و کارا نقش خود را ایفا کند به واسطه­ های مالی نیاز دارد.

واسطه­ های مالی:

تمام شرکت­ها و فعالین بازارهای مالی را در تسهیل فرآیند انجام معاملات در این بازار نقش دارند، واسطه­ های مالی می ­نامند. به طور کلی می­توان واسطه ­های مالی را به 3 دسته کلی طبقه­ بندی کرد :

1- واسطه­ های مالی پولی یا بانکی:

الف) بانک مرکزی

ب) سایر نهادهای بانکی

ج) بانک­های سپرده پذیر

2– واسطه­ های مالی غیرپولی:

الف) شرکتهای بیمه

ب) شرکتهای سرمایه­گذاری

ج) صندوق بازنشستگی و احتیاطی

د) اتحادیه­های اعتباری

ر) سازمان­های وام و پس­ انداز، صندوق ­های پس­ انداز با هدف­های خاص

ز) شرکتهای تامین مالی (مجموعه­ ای از واسطه ­های مالی که در اعطای وام به بنگاه­ها و مصرف­کنندگان تخصص دارند).

ه) شرکت­های اجاره بلندمدت (شرکتهایی هستند که دارایی­های بادوام و ملموس نظیر ماشین ­آلات را خریداری می­کنند و آنها را به شکل اجاره در اختیار افراد حقیقی و حقوقی قرار می دهند).

3- سایر موسسات ارائه­ کننده خدمات مالی:

الف)کارگزاران بورس اوراق بهادار

 ب)دلالان بورس اوراق بهادار

ج) بانک­ های سرمایه­ گذار (سازمان­ هایی هستند که اعتبارات میان­مدت و بلندمدت در اختیار وام گیرندگان می ­گذارند. این بانک­ها انتشار سهام و اوراق قرضه جدید دولتی را تعهد می­کنند).

د)بانکهای رهنی (فعالیتی مشابه بانک­های سرمایه ­گذاری دارند. این بانکها اوراق ­بهادار رهنی ناشی از ساخت خانه­ ها و مجتمع ­های مسکونی جدید و بنگاه­ های تجاری را به دست می­ آورند و آنها را نزد وام دهندگان بلندمدت مانند شرکتهای بیمه، صندوقهای بازنشستگی و بانکهای پس انداز به ودیعه می­گذارند).

بحث بازارهای مالی را در اینجا با این نکته به پایان میرسانیم که بازار سرمایه یکی از مهمترین ارکان بازارهای مالی است که بین سرمایه­گذران حقیقی یا حقوقی که سرمایه­های خرد یا کلان دارند و افرادی که متقاضیان سرمایه هستند مانند شرکت­ها، دولت و…، پل ارتباطی ایجاد می‌کند. همچنین این بازار برای عملکرد اقتصادی امری حیاتی محسوب می­گردد؛ زیرا این بازار نقش مهمی در به کارگیری سرمایه­ ها، با هدف توسعه‌ی تجارت و صنعت دارد.

• حد ضرر چیست؟ و چطور باید آن را تعریف کنیم؟
• کد بورسی؛ سوالات و هرچه که باید بیشتر بدانید!