انواع شرکت‌ – تفاوت شرکت های سهامی عام و سهامی خاص

شرکت‌ها به عنوان یکی از اصلی‌ترین ارکان فعالیت‌های تجاری، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و رشد جوامع دارند. با توجه به اهمیت این نهادها، شناخت انواع شرکت‌ها، چارچوب‌های قانونی و تفاوت‌های میان آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله به بررسی تعریف شرکت‌ها در قانون تجارت ایران، انواع شرکت‌ و تفاوت‌های میان شرکت‌های سهامی عام و خاص پرداخته خواهد شد.

تعریف شرکت در قانون تجارت ایران

طبق قانون تجارت ایران، شرکت به معنای مجموعه‌ای از افراد است که با هدف انجام یک فعالیت اقتصادی یا تجاری مشخص، سرمایه‌های خود را با هم تجمیع می‌کنند. بر اساس ماده 571 قانون مدنی، شرکت قراردادی است که در آن دو یا چند نفر توافق می‌کنند که سرمایه‌ها یا فعالیت‌های خود را برای کسب سود مشترک به کار گیرند. قانون تجارت ایران نیز انواع مختلفی از شرکت‌ها را بر اساس فعالیت‌های تجاری، میزان سرمایه، و ساختار مالکیتی تعریف کرده است.

ماده 20 قانون تجارت

ماده 20 قانون تجارت ایران به طور مشخص به تعریف انواع شرکت‌ها می‌پردازد. طبق این ماده، شرکت‌ها به 7 دسته تقسیم می‌شوند که شامل:

1. شرکت‌های سهامی (عام و خاص)
2. شرکت با مسئولیت محدود
3. شرکت تضامنی
4. شرکت نسبی
5. شرکت مختلط سهامی
6. شرکت مختلط غیرسهامی
7. شرکت تعاونی تولید و مصرف

هر یک از این انواع شرکت‌ها دارای ویژگی‌ها و قوانین خاص خود هستند که بر اساس آن‌ها، وظایف و حقوق سهامداران و شرکا تعیین می‌شود. در ادامه به بررسی جزئی‌تر این انواع خواهیم پرداخت.

انواع شرکت‌ها

1. شرکت‌های سهامی

شرکت سهامی یکی از رایج‌ترین انواع شرکت‌ها در ایران است. طبق قانون تجارت ایران، شرکت‌های سهامی به دو دسته تقسیم می‌شوند: شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص. در شرکت سهامی، سرمایه به قطعات مساوی تقسیم می‌شود که به آن‌ها «سهم» گفته می‌شود و سهامداران به میزان سهام خود در سود و زیان شرکت سهیم هستند.

• شرکت سهامی عام: در این نوع شرکت، بخشی از سرمایه از طریق فروش سهام به عموم مردم تأمین می‌شود. شرکت‌های سهامی عام معمولاً برای پروژه‌های بزرگ و گسترده مانند ساخت کارخانه‌ها، احداث زیرساخت‌های عمومی و پروژه‌های ملی تشکیل می‌شوند. در این نوع شرکت، حداقل سرمایه لازم 5 میلیون ریال است و باید بخشی از سهام شرکت به عموم عرضه شود.
• شرکت سهامی خاص: این نوع شرکت تفاوت اصلی با شرکت سهامی عام در نحوه تأمین سرمایه دارد. در شرکت سهامی خاص، تمامی سرمایه توسط مؤسسان شرکت تأمین می‌شود و امکان فروش سهام به عموم مردم وجود ندارد. حداقل سرمایه برای شرکت سهامی خاص 1 میلیون ریال است و سهامداران نمی‌توانند سهام خود را به صورت عمومی عرضه کنند.

2. شرکت با مسئولیت محدود

شرکت با مسئولیت محدود نیز از دیگر انواع شرکت‌ها است که بیشتر برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط مناسب است. در این نوع شرکت، مسئولیت شرکا محدود به میزان سرمایه‌ای است که در شرکت دارند. یعنی در صورت ورشکستگی یا بدهی شرکت، شرکا تنها به میزان سرمایه‌گذاری خود در شرکت مسئولیت دارند و طلبکاران نمی‌توانند به دارایی‌های شخصی شرکا دسترسی داشته باشند. در این شرکت‌ها برخلاف شرکت‌های سهامی، سرمایه به صورت سهم تقسیم نمی‌شود و نقل‌وانتقال سهم الشرکه (سهم سرمایه‌ای شرکا) تابع مقررات خاصی است.

3. شرکت تضامنی

شرکت تضامنی نوعی از شرکت است که در آن تمامی شرکا به صورت نامحدود و به طور تضامنی در قبال بدهی‌ها و تعهدات شرکت مسئولیت دارند. این بدان معنی است که در صورت ورشکستگی شرکت، طلبکاران می‌توانند از دارایی‌های شخصی شرکا برای تسویه بدهی‌ها استفاده کنند. این نوع شرکت معمولاً در مواردی تشکیل می‌شود که شرکا اعتماد بالایی به یکدیگر دارند و معمولاً در کسب‌وکارهای خانوادگی و کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد.

4. شرکت نسبی

شرکت نسبی شبیه به شرکت تضامنی است، اما مسئولیت شرکا در قبال بدهی‌های شرکت به نسبت سرمایه‌ای که در شرکت گذاشته‌اند، تعیین می‌شود. به عبارت دیگر، هر شریک به اندازه سهم خود در شرکت مسئول بدهی‌ها خواهد بود. این نوع شرکت‌ها کمتر رایج هستند و بیشتر در پروژه‌های خاص و محدود مورد استفاده قرار می‌گیرند.

5. شرکت مختلط سهامی و غیرسهامی

شرکت‌های مختلط به دو دسته سهامی و غیرسهامی تقسیم می‌شوند. در شرکت مختلط سهامی، تعدادی از شرکا که مسئولیت آن‌ها محدود به میزان سهام‌شان است (شرکای سهامی) و تعدادی دیگر از شرکا که مسئولیت نامحدود دارند (شرکای تضامنی) حضور دارند. در شرکت مختلط غیرسهامی نیز شرکای تضامنی و شرکایی که مسئولیت محدود دارند حضور دارند، اما سهامی در کار نیست.

6. شرکت تعاونی تولید و مصرف

شرکت تعاونی نوعی شرکت است که با هدف بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی اعضا تشکیل می‌شود. اعضای شرکت تعاونی به منظور رفع نیازهای مشترک خود از طریق همکاری و مشارکت مستقیم در امور تولید یا مصرف تشکیل شرکت می‌دهند. شرکت‌های تعاونی می‌توانند در حوزه‌های مختلفی از جمله کشاورزی، صنعتی، و خدماتی فعالیت کنند و معمولاً با حمایت‌های دولتی همراه هستند.

تفاوت‌های شرکت سهامی عام و خاص

همان‌طور که اشاره شد، شرکت‌های سهامی به دو نوع عام و خاص تقسیم می‌شوند که هر یک ویژگی‌ها و مقررات خاص خود را دارند. در این بخش به بررسی تفاوت‌های مهم میان این دو نوع شرکت خواهیم پرداخت.

1. نحوه تأمین سرمایه

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های شرکت سهامی عام و خاص، نحوه تأمین سرمایه است. در شرکت سهامی عام، بخشی از سرمایه از طریق فروش سهام به عموم مردم تأمین می‌شود. این شرکت‌ها می‌توانند با ارائه سهام به عموم مردم از طریق بورس یا سایر روش‌ها، سرمایه لازم برای پروژه‌های بزرگ را جمع‌آوری کنند. در حالی که در شرکت سهامی خاص، تمامی سرمایه توسط مؤسسان شرکت تأمین می‌شود و سهام به عموم عرضه نمی‌شود.

2. حداقل سرمایه

طبق قانون تجارت ایران، حداقل سرمایه برای شرکت سهامی عام 5 میلیون ریال و برای شرکت سهامی خاص 1 میلیون ریال تعیین شده است. این تفاوت در حداقل سرمایه نشان‌دهنده این است که شرکت‌های سهامی عام برای پروژه‌های بزرگ‌تر و گسترده‌تر طراحی شده‌اند و نیاز به سرمایه بیشتری دارند، در حالی که شرکت‌های سهامی خاص معمولاً برای پروژه‌های کوچک‌تر و محدودتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

3. تعداد سهامداران

در شرکت سهامی عام، حداقل تعداد سهامداران باید 5 نفر باشد، در حالی که در شرکت سهامی خاص، این تعداد حداقل 3 نفر است. این تفاوت نیز به دلیل ساختار متفاوت این دو نوع شرکت و نیاز به جذب سرمایه‌گذاران بیشتر در شرکت‌های سهامی عام است.

4. نقل و انتقال سهام

یکی دیگر از تفاوت‌های مهم میان شرکت سهامی عام و خاص، نحوه نقل و انتقال سهام است. در شرکت سهامی عام، سهام شرکت به راحتی قابل نقل و انتقال است و افراد می‌توانند سهام خود را از طریق بورس یا سایر بازارهای مالی به فروش برسانند. اما در شرکت سهامی خاص، نقل و انتقال سهام تابع مقررات خاصی است و معمولاً نیاز به موافقت سایر سهامداران یا هیئت مدیره دارد.

5. عرضه سهام در بورس

یکی از ویژگی‌های شرکت سهامی عام این است که می‌تواند سهام خود را در بورس عرضه کند. این قابلیت به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا به سرعت سرمایه جذب کنند و به پروژه‌های بزرگ‌تری بپردازند. در مقابل، شرکت‌های سهامی خاص چنین قابلیتی ندارند و نمی‌توانند سهام خود را به صورت عمومی در بورس عرضه کنند.

6. نظارت و مقررات

شرکت‌های سهامی عام تحت نظارت و مقررات سخت‌تری قرار دارند. به دلیل اینکه سهام این شرکت‌ها به عموم عرضه می‌شود، آن‌ها باید گزارش‌های مالی خود را به صورت شفاف و منظم به سازمان بورس و سایر نهادهای نظارتی ارائه دهند. اما در شرکت‌های سهامی خاص، نظارت‌ها کمتر است و مقررات ساده‌تری اعمال می‌شود.

7. تشکیل مجامع عمومی

در شرکت سهامی عام، تشکیل مجمع عمومی الزامی است و باید به صورت دوره‌ای برگزار شود تا سهامداران بتوانند در تصمیم‌گیری‌های مهم شرکت مشارکت کنند. در شرکت سهامی خاص، این الزامات کمتر است و تشکیل مجمع عمومی بر اساس مقررات داخلی شرکت انجام می‌شود.

نتیجه‌گیری

شرکت‌ها به عنوان یکی از ارکان اصلی فعالیت‌های اقتصادی و تجاری، نقشی کلیدی در توسعه و رشد اقتصادی دارند. در قانون تجارت ایران، شرکت‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک دارای ویژگی‌ها و مقررات خاص خود هستند. شرکت‌های سهامی عام و خاص به عنوان دو نوع رایج شرکت‌های تجاری، تفاوت‌های مهمی از نظر نحوه تأمین سرمایه، تعداد سهامداران، نقل و انتقال سهام و نظارت دارند. شناخت این تفاوت‌ها برای افرادی که قصد تأسیس شرکت یا سرمایه‌گذاری در آن را دارند، ضروری است.

در نهایت، هر نوع شرکت بسته به نیازها و اهداف خاص خود، می‌تواند مزایا و معایب خود را داشته باشد و انتخاب صحیح نوع شرکت می‌تواند به موفقیت بیشتر در فعالیت‌های تجاری و اقتصادی منجر شود.

• فایل های صوتی مرتبط

۱- مفهوم و انواع شرکت 

۲- شرکت های هلدینگ