انواع روش های افزایش سرمایه در شرکتهای بورسی

به نام اوکه جان را فکرت آموخت

با یاد و نام خداوند متعال و سلام خدمت شما همراهان همیشگی، یکی دیگر از جلسات آموزش بورس از صفر را در حالی آغاز می کنیم که در این جلسه قصد داریم علاوه بر ارائه تعریفی از افزایش سرمایه، پیرامون انواع روشهای افزایش سرمایه با یکدیگر صحبت کنیم.

 قبل از پرداختن به مسئله افزایش سرمایه باید این نکته را یادآوری نمود که افزایش سرمایه شرکت به سهامدارانی تعلق می‌گیرد که در تاریخ اجرای مصوبه مجمع عمومی فوق العاده شرکت در این خصوص، مالک سهام شرکت باشند و اصطلاحا در مجمع عمومی فوق العاده افزایش سرمایه، به عنوان سهامدار همراه شرکت بوده اند.

افزایش سرمایه چیست؟

شرکتها برای تامین مالی فعالیتهای خود و به منظور اصلاح و بهبود ساختار مالی، اقدام به تغییر در میزان سرمایه خود می نمایند که به آن افزایش سرمایه گفته می شود.

به بیان دیگر تمامی شرکتها در بازه زمانی فعالیت خود در مقاطعی از زمان به دلایل مختلف به منابع مالی بیشتری نسبت به آنچه که در اختیار دارند، نیاز خواهند داشت که یکی از این روشهای تامین مالی افزایش سرمایه نام دارد.

از آنجا که تامین مالی و افزایش سرمایه در شرکتهای بورسی اغلب موجب توسعه و بهبود عملکرد شرکت در سالهای آتی می گردد و می تواند سودآوری یک شرکت را تحت تاثیر خود قرار دهد، این بحث یکی از مهمترین مباحثی است که به عنوان یک معامله گر یا تحلیل گر در بازار سرمایه باید اطلاعات خود در ارتباط با آن را تکمیل کنیم.

افزایش سرمایه در شرکتهای بورسی روشهای گوناگونی دارد و به دلیل متفاوت بودن ساختار شرکتها با یکدیگر، پس نمی توان یک نوع یا یک روش کلی افزایش سرمایه را برای همه شرکتها در نظر گرفت. ولی به صورت کلی آن نوع از افزایش سرمایه که سبب ورود منابع جدید به شرکت گردد و در نتیجه وضعیت بهتری را از نظر سودآوری برای شرکت داشته باشد، بهترین روش افزایش سرمایه برای آن شرکت خواهد بود.

به طور کلی باید بگوییم هر شرکت فعال در بورس یا فرابورس که به هر دلیلی قصد داشته باشد سرمایه خود را افزایش دهد، باید مبلغ مورد نیاز خود را از طریق انتشار سهام جدید و فروش در بازار سرمایه به سهامداران تامین نماید و در اصل از یک از روشهای افزایش سرمایه بهره مند گردد.

بنابراین نکته اصلی در افزایش سرمایه،  این است که شرکتهای بورسی یا فرابورسی تامین مالی خود را از چه محلی انجام دهند. 

انواع روش های افزایش سرمایه

در ادامه این جلسه قصد داریم روشهای مختلف افزایش سرمایه را به طور کامل توضیح دهیم:

انواع روش‌ های افزایش سرمایه شرکت ها:

افزایش سرمایه از محل سود انباشته یا سهام جایزه

افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران

افزایش سرمایه به روش صرف سهام

 افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها 

1. افزایش سرمایه از محل سود انباشته یا سهام جایزه

اگر به صورتهای منتشر شده شرکتها نگاهی داشته باشیم در این حسابها سرفصلی به نام سود انباشته خواهید دید که طبق قانون تجارت شرکتها هر ساله بایستی درصدی از سود سالیانه خود را که بین سهامداران تقسیم نکرده اند، در این حساب ثبت نمایند. حال با افزایش این مبالغ در حساب سود انباشته، شرکت این امکان را دارد که از سودهای ذخیره شده منابع مورد نیاز خود را تامین کند؛ در این حالت گفته می شود افزایش سرمایه از محل سود انباشته تامین مالی گردیده است.

به سهامی که از طریق افزایش سرمایه به روش سود انباشته به هر یک از سهامداران تعلق می گیرد، سهام جایزه گفته می شود؛ زیرا در این روش عملاً جریان نقدینگی جدید به شرکت وارد نمی شود و سهامداران پولی برای سهام جدید خود پرداخت نمی نمایند.

نکته دیگری که در ارتباط با افرایش سرمایه در روش سود انباشته وجود دارد این است که بعد از افزایش سرمایه به این روش، درصد مالکیت سهامداران در شرکت تغییر نمی کند. به بیان دیگر به همان نسبت که سرمایه شرکت افزایش می یابد، تعداد سهام تعلق گرفته به سهامداران نیز افزایش پیدا می کند.

در رابطه با محاسبه قیمت سهم بعد از افزایش سرمایه از محل سود انباشته باید بگوییم، به همان نسبتی که تعداد سهام افراد افزوده می شود، قیمت سهام کاهش پیدا می کند و از نظر تئوریک میزان دارایی سهامداران تغییری نمی یابد. روش محاسبه قیمت سهم پس از افزایش سرمایه از محل سود انباشته به قرار زیر است:

انواع روش های افزایش سرمایه

2.افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران:

اگر شرکتی سود انباشته مناسبی جهت افزایش سرمایه نداشته باشد و یا به هر دلیلی شرکت به منابع جدید برای طرح‌های توسعه‌ای خود نیاز دارد، می تواند از افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران استفاده نماید.

در این روش شرکت می تواند منابع جدید مورد نیاز خود را از سود سهامداران فعلی خود تامین نماید؛ به این صورت که حق استفاده و حضور در این نوع افزایش سرمایه ابتدا به سهامداران شرکت تعلق می یابد و سهامداران در مدت زمان مجاز تعیین شده توسط بورس که معمولا 2 ماه است، مجاز به معاملات اوراقی تحت عنوان حق تقدم سهام هستند.

حق تقدم سهام؛ اوراقی است که متناسب با میزان افزایش سرمایه شرکت جهت معاملات در اختیار سهامداران جاری شرکت قرار میگیرد.

به بازه زمانی 2 ماهه ای که سهامدارن مهلت دارند تا تصمیم خود برای استفاده یا فروش حق تقدم در بازار سرمایه عملی نمایند؛ مهلت پذیره نویسی گفته می شود. 

همانطور که اشاره کردیم سهامداران می توانند از یکی از سه روش زیر به تصمیم و اختیار خود از حق تقدم سهام خود در شرکتی که افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات سهامداران داشته است، استفاده نماید:

1. پرداخت مبلغ اسمی سهام که این مبلغ در ایران معمولا 1000 ریال است: در این روش سهامداران بایستی با توجه به درصد افزایش سرمایه ای که شرکت از این محل تصویب نموده است، به ازای هر سهم مبلغ اسمی 1000 ریال را در بازه زمانی ۲ ماهه به حساب شرکت واریز نماید. در برخی از موارد، سهامدارن مبالغی را به عنوان مطالبات از شرکت طلب دارند که می توانند از این مطالبات جهت اخذ حق تقدم افزایش سرمایه خود استفاده کنند. به هر طریق پس از طی شدن مراحل افزایش سرمایه، حق تقدم سهامداران تبدیل به سهم عادی تبدیل خواهد شد.

2. فروش حق تقدم تعلق گرفته به سهامداران: سهامدارانی که تصمیم به استفاده از حق تقدم خود ندارند، می توانند حق تقدم خود را در بازار سرمایه به سایر سرمایه گذاران بفروشند که برای این معامله بازه زمانی ۲ ماهه را در اختیار دارند. حق تقدم هر سهم با اضافه شدن حرف «ح» پس از نماد آن قابل شناسایی است مانند “فولاد ح” که نماد حق تقدم، شرکت فولاد مبارکه است.

3. شرکت حق تقدم های استفاده نشده را از طریق بورس به فروش می رساند: حال اگر سهامداری به هر علتی مبلغ اسمی سهام را پرداخت نکند و همچنین حق تقدم خود را نیز به فروش نرساند، پس از اتمام مهلت پذیره نویسی حق تقدم سهام توسط شرکت به فروش می رود  و مبلغ حاصل از فروش را بعد از کسر کارمزدها به حساب سهامداران واریز می گردد.

محاسبه قیمت سهم پس از افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران و مطالبات به شرح فرمول زیر است:

3. افزایش سرمایه به روش صرف سهام:

انواع روش های افزایش سرمایه

صرف سهام عبارت است از تفاوت ارزش بازاری و ارزش اسمی یک سهم، به بیان دیگر منظور از صرف سهام، اضافه ارزش سهام یعنی مابه‌التفاوت ارزش بازاری و اسمی سهام است.

در روش افزایش سرمایه از طریق صرف سهام، شرکت سهام خود را با مبلغی بیش از قیمت اسمی به فروش می رساند که این فروش نیز از روش پذیره نویسی صورت میگیرد. در این روش، به جای انتشار سهام عادی با ارزش اسمی، پذیره‌نویسی سهام جدید ناشی از این عمل به قیمت بازار انجام می‌گیرد. 

شرکت مابه تفاوت حاصل از قیمت فروش و قیمت اسمی سهام را، 1- به حساب اندوخته شرکت منتقل می کند و یا 2- در ازای آن سهام جدید، به سهامداران قبلی می‌دهد.

 4. افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها:

دارایی های یک شرکت از جمله زمین، ساختمان، ماشین‌آلات و تجهیزات، سرمایه‌گذاری‌ها و… به قیمت تاریخی در صورتهای مالی آن ثبت می گردد. این در حالی است که می توان ارزش دارایی‌ها یک شرکت را بر اساس نرخ تورم کشور، در ترازنامه به روز رسانی نمود. به روز شدن ارزش دارایی های ثابت مشهود یک شرکت را تجدید ارزیابی دارایی های آن شرکت گویند.

بروز رسانی دارایی شرکت ها، عامل محرکه ای است که باعث می شود سهام بیشتر از گذشته مورد توجه فعالان بازار سرمایه قرار گیرد. این فرآیند ضمن اینکه باعث افزایش اعتبار شرکت نزد نظام بانکی می شود، امکان استفاده از تسهیلات مالی بیشتر را نیز برای شرکت فراهم می کند و سهامداران عمده را نیز برای نگهداری سهام ترغیب کرده و رونق و افزایش گردش مالی در بورس را به همراه دارد.

یکی از مهمترین مواقعی که افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها مورد استفاده قرار می گیرد، زمانی است که یک شرکت زیان ده و مشمول ماده 141 قانون تجارت، قصد خروج از زیان را دارد که در این صورت شرکت زیان‌ده برای خروج از این ماده باید سرمایه خود را به مقداری افزایش دهد تا میزان زیان از نصف سرمایه کمتر شود، زیرا همانطور که می دانید شرکت مشمول ماده 141، شرکتی است که مقدار زیان از نصف سرمایه ثبتی شرکت بیشتر باشد. 

انواع روش های افزایش سرمایه

به طور کلی فرمول زیر نشان دهنده قیمت یک سهم پس از افزایش سرمایه به روشهای مختلف است:

انواع روش های افزایش سرمایه

سیر تا پیاز مجامع بورسی – در مجمع شرکت‌ها چه خبر است؟