انواع بازار بورس | انواع بورس های تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار
انواع بازار بورس | انواع بورس های تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار
بنام او که جان را فکرت آموخت
با سلام خدمت همه عزیزان، در خدمت شما هستیم با یکی دیگر از جلسات آموزش بورس از صفر. در این جلسه قصد داریم در کنار یکدیگر مختصرا نگاهی به مطالب مقدماتی بازار سرمایه داشته باشیم؛ زیرا باید پیش از ورود به دنیای بورس و سرمایه گذاری در این بازار جذاب و پر جنب و جوش با مفاهیم اولیه این بازارها همچون بازار اولیه و ثانویه، تالار اصلی و فرعی بورس، نقد شوندگی، ارکان و نهادهای بورسی و … آشنا شویم تا بتوانیم به عنوان یک فرد سرمایه گذار در این حیطه مراحل موفقیت را پشت سر گذاریم.
بحث امروز را با جمله ای از وارن بافت آغاز می کنیم که میگوید فرصت‌ها به ندرت پیش میآیند. پس هر وقت از آسمان طلا بارید با خودتان سطل بیرون ببرید، نه انگشتانه.
فهرست مطالب . . .
- بازار سرمایه
- بورس اوراق بهادار تهران
- فرابورس
- بورس کالا
- بورس انرژی
- معرفی انواع بورس در بازار سرمایه ایران:
- 1- بورس اوراق بهادار تهران
- در ایران بازاری که به طور رسمی، متشکل و دائمی در محل معین تشکیل و به خرید، فروش و معاملات اوراق بهادار از جمله سهام شرکتهای مختلف تولیدی، خدماتی و یا سرمایه گذاری و همچنین اوراق مشارکت می پردازد؛ بورس اواق بهادار گفته می شود.
- بازار اولیه و بازار ثانویه:
- تمام معاملات سهام در بازار بورس اوراق بهادار، جزء معاملات بازار ثانویه هستند.
- بازار اول و بازار دوم بورس:
- بر همین اساس قیمت سهام شرکت های نقد شونده در تابلو اصلی و سهام شرکت های غیر نقد شونده یا با نقدشوندگی کمتر در تابلو فرعی نمایش داده می شود و مورد معامله قرار می گیرد.
- 2- فرابورس
- فرابورس ایران به عنوان یکی از مهمترین بازارهای بورس ایران با ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس، شرایط پذیرش و معامله ساده تری را در سریع ترین زمان ممکن با داشتن حداقل شرایط ممکن برای چنین شرکتهایی فراهم نموده است.
- این شرکتها از کلیه مزایای شرکتهای پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده می نمایند.
- 3- بورس کالا
- بورس کالا، بازاری رسمی، متشکل و دائمی است که در آن کالاهایی توسط تولیدکنندگان و عرضه کنندگان، عرضه می گردد. در این بازار قیمت گذاری کالاها بر اساس بررسی‌های کارشناسان این بازار امکان پذیر خواهد بود.
- 4-بورس انرژی
- در بازار انرژی هر کالایی که پایه انرژی مانند برق، نفت و گاز داشته باشد، قابلیت معامله دارد.
- ارکان و نهادهای بازار سرمایه:
بازار سرمایه
همانطور که در جلسات پیشین نیز بیان کردیم بازار سرمایه مشابه هر بازار دیگری دارای ساز و کاری است که در آن به خرید و فروش کالا و خدمات پرداخته می شود و مهمترین کالای این بازار، سرمایه می باشد.
به بیان دیگر جایگاه بازار سرمایه به گونه ای است که وجوه مازاد را از یک بخش جمع آوری و آن را به سمت کسانی که نیازمند تامین مالی هستند، هدایت می نماید و واسطه ای برای تامین بلندمدت سرمایه شرکتها محسوب می گردد.
به طور کلی آنچه در ایران بصورت رسمی به عنوان بازار سرمایه شناخته میشود شامل چهار شرکت بورسی است که تمام این چهار شرکت تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار ایران (متولی و سیاستگذار سرمایهگذاری در ایران) فعالیت می‌کنند.
شرکتهای بورسی تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار تهران که نقش حائز اهمیتی در رونق اقتصادی کشور در حیطه داخلی و جهانی دارند به قرار زیر هستند:
بورس اوراق بهادار تهران
فرابورس
بورس کالا
بورس انرژی
حال با این مقدمه به سراغ معرفی انواع بورس در بازار سرمایه می رویم.
معرفی انواع بورس در بازار سرمایه ایران:
انواع بازار بورس
1- بورس اوراق بهادار تهران
در ایران بازاری که به طور رسمی، متشکل و دائمی در محل معین تشکیل و به خرید، فروش و معاملات اوراق بهادار از جمله سهام شرکتهای مختلف تولیدی، خدماتی و یا سرمایه گذاری و همچنین اوراق مشارکت می پردازد؛ بورس اواق بهادار گفته می شود.
در حال حاضر ساعات معاملاتی بورس از ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر در روزهای شنبه تا چهارشنبه (غیراز تعطیلات رسمی) با دامنه نوسان قیمت ۵% در تالار بورس می باشد. تعیین قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران، بر اساس عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد.دفاتر کارگزاری بورس واسطه ای برای انجام معاملات سهام و خرید و فروش اوراق بهادار در بازار بورس می باشند.
اگر بخواهیم به اجمالا نگاهی به مهمترین مزایای پذیرش شرکتها در بورس اوراق بهادار داشته باشیم باید از 1- سهولت و آسانی تأمین مالی از طریق انتشار سهام و 2-کاهش ریسک، 3- تعیین ارزش بازار این شرکتها بر اساس عرضه و تقاضا در بورس، 4- سهولت در تغییر ترکیب سهامداری و 5- برخورداری از معافیت های مالیاتی و 6- ارزیابی عملکرد این شرکتها و… یاد کنیم.
بازار اولیه و بازار ثانویه:
حال که با یک مفهوم کلی از بورس اوراق بهادار آشنا شدید، باید بدانید که در اولین دسته بندی، می توان بازار بورس را به دو بازار، تقسیم نمود: 1- بازار اولیه و 2- بازار ثانویه
حالا می خواهیم بدانیم تفاوت این دو نوع بازار در چیست؟
بازاری که در آن برای اولین بار، اوراق بهادار شرکتها، عرضه و فروخته میشود، بازار اولیه نام دارد.
به بیان دیگر در این بازار، شرکتها به‌طور مستقیم و از طریق فروش سهام به مردم، سرمایه مورد نیاز خود را تأمین می‌کنند که اصطلاحا به این کار «پذیره‌نویسی» می گویند. همچنین به روز اول عرضه سهام شرکتی که برای اولین بار وارد بورس شده است اصطلاحاً «عرضه اولیه» گفته میشود.
پس از آنکه دارایی‌ها و سهام شرکتها در بازار اولیه، مرحله پدیره نویسی را پشت سر گذاشتند، برای معاملات بعدی و مجدد، نیاز به بازار ثانویه دارند؛ پس می‌توان گفت بازار ثانویه مکانیزم کاربردی را به وجود می‌آورد تا اوراق بهادار میان سرمایه گذاران برای بار دیگر مورد معامله قرار گیرد.
تمام معاملات سهام در بازار بورس اوراق بهادار، جزء معاملات بازار ثانویه هستند.
تا اینجای بحث با بازار اولیه و ثانویه آشنا شدیم، اما باید بدانیم یکی از این اقدامات و نکات مهمی که در سال‌های اخیر مورد توجه بورس‌های مختلف قرار گرفته، طبقه‌بندی شرکتها در بازارهای مختلف براساس معیارهای مهمی از قبیل شفافیت اطلاعات، شناوری سهام، نقدشوندگی و… است.
بازار اول و بازار دوم بورس:
بر حسب شاخص‌های آماری همچون سهم شناور، سودآوری، سرمایه و میزان شفافیت و…، شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار در دو بازار رتبه‌بندی می‌شوند:
1- بازار اول و 2- بازار دوم
در بازار اول بورس، شرکت های بزرگتر با سرمایه بیشتر، دارای سهام شناور بالاتر و میزان شفافیت و سودآوری مناسبتر معامله می شوند که این بازار اول خود دارای دو تابلوی اصلی و فرعی است.
در بازار دوم بورس شرکت های کوچکتر که از نظر سرمایه ثبت شده، سهام شناور و شفافیت در سطح پایین تری قرار دارند مورد معامله قرار می گیرند.
حالا اگر بخواهیم توضیحات مختصر در ارتباط با تالار اصلی و فرعی بازار اول بورس خدمت شما عزیزان ارائه دهیم، ابتدا باید مفهومی از نقدشوندگی سهام شرکتهای بورسی بیان کنیم. سهام نقد شونده، به سهامی گفته می شود که در بازار بورس بر روی آن خرید و فروش بیشتری انجام شده و از این طریق نظر فروشندگان و خریداران بیشتری را به خود جلب نموده است. در این حالت اصطلاحا می گویند سهام نقدشوندگی بالایی دارد، زیرا در معاملات بورس سریع المعامله است.
حال که با مفهوم نقدشوندگی سهام کمی آشنا شدیم می توانیم به خوبی تمایز تالار اصلی و تالار فرعی را از یکدیگر تشخیص دهیم:
تالار اصلی و تالار فرعی:
از زمانی مطرح شد که در سال 1381 بورس تهران تصمیم گرفت برای ایجاد حس رقابت بین شرکت های مختلف، به جداسازی تابلو قیمت سهام بر اساس نقدشوندگی آنها اقدام نماید.
بر همین اساس قیمت سهام شرکت های نقد شونده در تابلو اصلی و سهام شرکت های غیر نقد شونده یا با نقدشوندگی کمتر در تابلو فرعی نمایش داده می شود و مورد معامله قرار می گیرد.
لازم به ذکر است که پروسه انجام معاملات در هر دو تالار یکسان می باشد.
این تفکیک بازار بورس در تابلو اصلی و فرعی تنها به دلیل برانگیخته شدن حس رقابت شرکت های غیر نقد شونده است که سعی کنند خود را به تالار اصلی بورس برسانند، زیرا نهاد های معاملاتی می توانند در رتبه بندی های سازمان بورس جا به جا شوند مثلا با پیشرفت به تابلوی اصلی بازار اول انتقال پیدا کنند یا حتی از بازار اخراج شوند که بستگی به عملکرد آنها طبق معیار های سازمان بورس دارد.
2- فرابورس
انواع بازار بورس
برخی از شرکتها تمایل عضویت در بورس را دارند ولی بنا به دلایلی از جمله عدم شفافیت کافی یا وضعیت سودآوری نامناسب، موفق به پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران نمی‌شوند.
فرابورس ایران به عنوان یکی از مهمترین بازارهای بورس ایران با ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس، شرایط پذیرش و معامله ساده تری را در سریع ترین زمان ممکن با داشتن حداقل شرایط ممکن برای چنین شرکتهایی فراهم نموده است.
این شرکتها از کلیه مزایای شرکتهای پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده می نمایند.
نام این بازار در ایران از معادل انگلیسی آن Over The Counter گرفته شده که اختصارا به آن OTC نیز گفته میشود. این بازار در قالب چند بازار مجزا به نام های بازار اول، دوم، سوم، پایه، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار شرکتهای کوچک و متوسط و بازار مشتقه به فعالیت خود ادامه می دهد که فرآیند پذیرش شرکتها در این بازارها متفاوت می باشد.
در اینجای بحث لازم است این نکته را بدانید که در بازار اول و دوم فرابورس، شرکتهای سهامی عام پذیرش می شود و سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی پذیرش می گردد. بازار سوم فرابورس جهت عرضه یکجا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار و درج و نقل‌وانتقال سهام شرکتهایی است که امکان پذیرش در یکی از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند در بازار پایه صورت خواهد گرفت.
درج و معاملات سهام در تابلوهای بازار پایه به سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز، قوانین و مکانیزم خاصی دارد که به دلیل طولانی شدن این مبحث در جای دیگری بدان خواهیم پرداخت.
3- بورس کالا
انواع بازار بورس
بورس کالا، بازاری رسمی، متشکل و دائمی است که در آن کالاهایی توسط تولیدکنندگان و عرضه کنندگان، عرضه می گردد. در این بازار قیمت گذاری کالاها بر اساس بررسی‌های کارشناسان این بازار امکان پذیر خواهد بود.
بورس کالای ایران به بازارهای فیزیکی، فرعی، مشتقه و مالی تقسیم میشود که هر کدام از این بازارها دارای بخشهای متفاوتی است تا بتواند کالاهای پذیرفته شده در بورس کالا را در خود جای دهند.
معاملات در این بازار بصورت نقد، نسیه، سلف و آتی بر روی انواع محصولات کشاورزی و صنعتی انجام میشود.
4-بورس انرژی
بازار انرژی به‌عنوان جوان‌ترین بازار بورس و چهارمین بخش از بازار، حدودا هفت‌سالی است که فعالیت خود را آغاز کرده است.
در بازار انرژی هر کالایی که پایه انرژی مانند برق، نفت و گاز داشته باشد، قابلیت معامله دارد.
دارایی‌های قابل معامله در این بازار هم شامل دارایی‌های فیزیکی و هم شامل دارایی‌های مالی از قبیل ابزارهای مشتقه مبتنی بر انرژی خواهد بود. بنابراین امکان معامله نفت، گاز، بنزین، نفت کوره، برق و نیز ابزارهای مشتقه مبتنی بر آنها (شامل اوراق سلف موازی) در این بازار وجود دارد.
ارکان و نهادهای بازار سرمایه:
بالاترین رکن بازار سرمایه، شورای عالی بازار سرمایه است که وزیر امور اقتصادی و دارایی، ریاست این شورا را برعهده دارد و در کل تصویب سیاست‌ها و قوانین و مقررات کلی و تدابیر لازم برای ساماندهی و نظارت و توسعه بازار سرمایه را برعهده دارد. پس شورای عالی بورس، سازمان بورس اوراق بهادار مهمترین رکن بازار سرمایه است.
به عبارت دیگر مقام ناظر بازار اوراق بهادار ایران به دو نهاد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار تقسیم میگردد.
نمودار زیر به طور کامل و جامع ارکان و نهادهای بازار سرمایه را به تصویر کشیده است تا شما عزیزان بتوانید در یک نگاه با ارکان و زیرمجموعه های بازار سرمایه ایران آشنا شوید و بحث جلسه امروز به صورت کامل مرور گردد:
انواع بازار بورس
