تاریخچه بورس در جهان و ایران
واژه بورس مانند بسیاری از کلمات دیگر، دارای پیشینه‌ای تاریخی است. برای نمونه، واژه «بانک» از آنجا پدید آمد که افراد در اروپا برای انجام مبادلات پولی خود روی نیمکت‌های عمومی میدان‌ها می‌نشستند و مبادله می‌کردند. کلمه “بنک” در زبان ایتالیایی به معنی نیمکت است و به تدریج، مراکزی که وظیفه مبادلات مالی را بر عهده گرفتند، به «بانک» معروف شدند.
تاریخچه پیدایش بورس در جهان
تاریخچه بورس به قرن پانزدهم میلادی برمی‌گردد. در آن زمان، بازرگانان و کسبه شهر «بروژ» در بلژیک، در میدانی به نام «تربورس» و مقابل خانه فردی به نام «واندر بورس» جمع می‌شدند و به خرید و فروش کالا می‌پرداختند. از آن زمان به بعد، مکان‌هایی که مردم در آن‌ها معامله می‌کردند به «بورس» معروف شدند.
در ابتدا، این مکان‌ها فاقد نظم مشخصی بودند و هر کسی می‌توانست در آن‌ها فعالیت کند. اما با گذر زمان، نظم و انضباط خاصی بر این مکان‌ها حاکم شد و تنها بازرگانان، صرافان و دلالان مجاز به انجام معاملات در این مکان‌ها بودند. بعدها، تالارهای مسقف بورس شکل گرفتند و بازرگانان که قبلاً در فضای باز خرید و فروش می‌کردند، به این تالارها روی آوردند.
اغلب منابع تاریخی، تأسیس تالارهای مسقف بورس را نقطه آغاز رسمی تاریخچه بورس در جهان می‌دانند، هرچند قدمت آن به قبل‌تر و قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد. در این تالارها، بازرگانان سهام شرکت‌ها را داد و ستد می‌کردند.
اولین شرکت سهامی و گسترش بورس در جهان
در گذشته، بازرگانان همواره به دنبال راهی برای کاهش ریسک‌های مالی تجارت خود بودند. شراکت به عنوان راهی مؤثر برای کاهش این ریسک شناخته شد؛ چرا که با تقسیم سود و زیان میان شرکا، خطرات کمتری متوجه یک فرد می‌شد. این تجربه به تدریج منجر به تشکیل شرکت‌های سهامی شد. اولین شرکت سهامی با نام «ماسکوی» در سال 1553 میلادی در روسیه تشکیل شد. با گسترش تجارت جهانی، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های بیشتر و ارتباطات مالی قوی‌تر افزایش یافت و مراکزی که بتوانند سرمایه‌گذاران و کارآفرینان را به هم وصل کنند، به وجود آمدند. این مراکز به «بورس» معروف شدند.
اولین بورس اوراق بهادار جهان در اوایل قرن هفدهم میلادی در آمستردام هلند تأسیس شد و کمپانی هند شرقی اولین شرکتی بود که سهام خود را در این بورس عرضه کرد. در لندن نیز فعالیت‌های بورس در قرن هجدهم از قهوه‌خانه‌ها آغاز شد و در سال 1801 میلادی، بورس لندن فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. بورس نیویورک به عنوان سومین بورس بزرگ تاریخ در سال 1792 میلادی شکل گرفت و با تنظیم اساسنامه در سال 1817، فعالیت رسمی خود را آغاز کرد.
تاریخچه بورس در ایران
تاریخچه بورس در ایران به سال 1315 هجری شمسی بازمی‌گردد. در این سال، فردی بلژیکی به نام “ران لوترفِلد” پس از انجام مطالعات گسترده درباره تأسیس بورس در ایران، اساسنامه بورس را تهیه و به مسئولان ارائه کرد. اما به دلیل شرایط آن زمان و وقوع جنگ جهانی دوم، بررسی تأسیس بورس در ایران به تأخیر افتاد.
در سال 1341، کمیسیونی با حضور نمایندگان وزارت بازرگانی و سایر نهادهای مرتبط تشکیل شد و موافقت‌نامه اولیه تأسیس بورس سهام به امضا رسید. در سال 1345 قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب شد و در نهایت، در بهمن 1346 بورس تهران فعالیت خود را به‌طور رسمی آغاز کرد.
بورس ایران در تاریخ 45 ساله خود با فراز و فرودهای زیادی روبرو بوده است. یکی از مهم‌ترین تحولات در تاریخ بورس ایران، تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال 1384 بود که زمینه‌ساز توسعه بیشتر بورس در ایران شد.
بورس‌های بزرگ ایران
امروزه، چهار بورس بزرگ کشور تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند:
- بورس اوراق بهادار تهران: محل خرید و فروش سهام شرکت‌ها و اوراق بهادار.
- فرابورس ایران: بازاری برای معامله سهام شرکت‌هایی که موفق به پذیرش در بورس تهران نشده‌اند.
- بورس کالای ایران: جایی که انواع کالاها مانند فلزات، محصولات پتروشیمی و کشاورزی خرید و فروش می‌شود.
- بورس انرژی: بورس جدیدی که برای خرید و فروش حامل‌های انرژی، به ویژه برق، تأسیس شده است.
نتیجه‌گیری
پیدایش و گسترش بورس در جهان و ایران، نتیجه نیاز به ایجاد نظم در معاملات تجاری و جذب سرمایه‌گذاران بیشتر بود. تاریخچه بورس در جهان و ایران نشان می‌دهد که این نهاد مالی از قرن‌ها پیش نقش مهمی در اقتصاد کشورها ایفا کرده و همچنان به عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری و تأمین مالی فعالیت می‌کند.
• فایل های صوتی مرتبط
۱- مفاهیم و اصطلاحات بورسی (5) – تاریخچه بورس
۲- انواع بورس
۳- تاریخچه بورس در ایران
۴- تاریخچه بورس در جهان
